Sau giai đoạn tăng tốc trong đại dịch, thương mại điện tử (TMĐT) tiếp tục là động lực chính tạo áp lực, đồng thời mở ra cơ hội cải cách mạnh mẽ cho hạ tầng và dịch vụ logistics tại Đông Nam Á. Từ Indonesia đến Việt Nam, những bước chuyển đổi về công nghệ, kho bãi, giao vận đang định hình lại cách thức vận hành chuỗi cung ứng khu vực.
Indonesia và Việt Nam dẫn đầu đà tăng trưởng
Đông Nam Á sở hữu dân số hơn 600 triệu người với GDP tổng khoảng 3 nghìn tỷ USD, và được đánh giá là một trong những khu vực tăng trưởng TMĐT nhanh nhất nhờ biến động tăng trưởng 6,2% năm 2021 và 5,1% năm 2022.
Năm 2024, doanh thu TMĐT khu vực ước đạt 116,5 tỷ USD. Thị trường logistics TMĐT dự kiến đạt 6,22 tỷ USD năm 2024 và tăng lên 7,12 tỷ USD năm 2025, với tốc độ CAGR khoảng 14,5% đến 2029.
Indonesia với hàng trăm đảo trải dài, cùng cơ sở hạ tầng chưa đồng đều, đang gặp thách thức lớn với giao hàng “last mile”. Trong khi đó, Việt Nam giữ vị trí dẫn đầu với GMV tăng 52,9% năm 2024, vượt qua Thái Lan (34,1%) và trở thành thị trường TMĐT lớn thứ ba khu vực . Năm 2023, Việt Nam đạt GMV 22 tỷ USD, dự kiến đạt 52 tỷ USD vào 2025 – theo Google, Temasek và Bain & Company.
“Last‑mile” và tồn kho trong môi trường phức tạp
Khó khăn giao hàng chặng cuối
Giao hàng “last mile” là bài toán nan giải bởi địa lý phân tán và tiêu chuẩn giao hàng cao của khách hàng. Việt Nam và Indonesia vẫn phụ thuộc nhiều vào mạng lưới đa dạng nhưng thiếu đồng bộ như Ninja Van, J&T Express, Kerry Express…
Hơn 60% doanh thu TMĐT khu vực được đặt qua thiết bị di động, nhưng hệ thống giao vận chưa đủ mạnh để đáp ứng yêu cầu giao nhanh, đúng thời điểm (time-slot) .
Quản lý tồn kho và cơ sở kho bãi
TMĐT ngày càng đòi hỏi kho bãi quy mô lớn (10.000–15.000 m²), thay thế kho truyền thống 1.000 m². Công tác dự báo nhu cầu thiếu chính xác dẫn đến tồn kho dồn ứ hoặc thiếu hụt, ảnh hưởng chuỗi cung ứng.
Từ công nghệ đến mô hình vận hành mới
Giao hàng nhanh cùng mô hình đa kênh
Ninja Van ứng dụng thuật toán định tuyến nâng cao để tối ưu lộ trình giao hàng tại Việt Nam và khu vực. Shopee và Lazada hợp tác với các đối tác vận chuyển để giảm chi phí và tăng hiệu quả giao vận.
Tại Indonesia, các startup vận chuyển kiểu crowd-shipping đang triển khai thử nghiệm, tận dụng tài xế cá nhân và mô hình thập đồng phục vụ “last mile” phát triển đồng thời với tăng trưởng TMĐT.
Công nghệ theo dõi và tự động hóa kho
Ứng dụng IoT và Big Data giúp theo dõi đơn hàng theo thời gian thực, cải thiện độ chính xác giao nhận và giảm lãng phí.
Biện pháp như sử dụng xe giao hàng tự lái ở khu đô thị chật hẹp (mô hình tự động JD.com tại Trung Quốc) đã chứng minh hiệu quả giảm chi phí và tăng tỉ lệ giao đúng hẹn .
Mạng lưới kho thông minh
Chuỗi cung ứng khu vực phát triển kho trung chuyển (mini-hubs) gần các đô thị lớn – hỗ trợ mô hình O2O (online-to-offline), rút ngắn thời gian giao hàng và giảm chi phí tồn kho.
“Gần một nửa số đơn hàng của SPX Express tại châu Á đã được giao trong vòng hai ngày kể từ khi đặt hàng trong quý IV, và chúng tôi đã giảm chi phí logistics trung bình cho mỗi đơn hàng của Shopee khoảng 0,05 USD so với cùng kỳ năm trước. Những hiệu quả đạt được từ việc tích hợp chặt chẽ logistics cho phép chúng tôi chuyển phần tiết kiệm đó đến người mua và người bán, đồng thời mang lại sự bảo đảm về dịch vụ giao vận đáng tin cậy và tiết kiệm chi phí.”— Forrest Li, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc Sea Limited, phát biểu trong cuộc họp công bố kết quả kinh doanh quý IV năm 2024.
Quản trị đổi mới để bứt phá
Thương mại điện tử đang tái cấu trúc ngành logistics Đông Nam Á. Với sự dẫn dắt của Indonesia và Việt Nam, thị trường khu vực đang chuyển mình mạnh mẽ. Tuy nhiên, để khai thác hết tiềm năng, doanh nghiệp và chính phủ cần tiếp tục đẩy mạnh:
- Chuẩn hóa hạ tầng giao vận và kho bãi, áp dụng công nghệ hiện đại.
- Xây dựng mạng lưới đa kênh và mô hình logistics linh hoạt như crowd-shipping, kho trung tâm mini.
- Khuyến khích đổi mới sáng tạo, hỗ trợ startup logistics tích hợp IoT, AI, tự động hóa.
Nếu đồng hành cùng TMĐT, logistics Đông Nam Á không chỉ vượt qua thách thức mà còn trở thành cạnh tranh trong chuỗi cung ứng toàn cầu. Đặc biệt, Việt Nam với tốc độ tăng trưởng cao và độ phủ số hóa lớn, đang đứng trước cơ hội trở thành trung tâm logistics hàng đầu trong khu vực. Các quyết sách hỗ trợ, đầu tư chiến lược và quản trị đổi mới chính là chìa khóa nắm giữ thời cơ vàng này.
Theo Vietnam Logistics Review.