Category Archives: News

Gần đây, cụm từ “Cách mạng công nghiệp thứ 4”, hay “Công nghiệp thế hệ 4.0” (sau đây gọi tắt là CN 4.0) được nhắc tới khá nhiều trên thế giới, nhưng nội dung của nó thì vẫn khá xa lạ với nhiều người Việt. Nếu không nhanh chóng nhận diện, nắm bắt cơ hội và thích ứng với xu thế phát triển của cuộc cách mạng này ngay từ năm 2017, Việt Nam có nguy cơ “lỡ một chuyến tàu lớn”.

Nhận diện CN 4.0

Trong lịch sử phát triển của nhân loại, nhiều cuộc cách mạng công nghiệp đã diễn ra. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 1 bắt đầu từ cuối thế kỷ 18, đánh dấu bằng sự ra đời của động cơ hơi nước, rồi động cơ đốt trong, mở ra kỷ nguyên sản xuất cơ khí và phát triển giao thương. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 2 diễn ra từ đầu thế kỷ 20, với sự ra đời của máy phát điện, đèn điện, động cơ điện, mở ra kỷ nguyên sản xuất hàng loạt sử dụng điện năng. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 3 diễn ra vào những thập niên 1960-1990, với sự xuất hiện của chất bán dẫn, các thiết bị điện tử, rồi việc sáng chế ra máy tính và Internet, cung cấp khả năng truyền thông, giám sát và điều chỉnh quy trình sản xuất.

Sự phát triển mạnh mẽ và toàn diện các công nghệ số, đặc biệt là các hệ thống mạng đã trở nên ngày càng phổ biến, được tích hợp cả về tính năng lẫn phạm vi ứng dụng, làm biến đổi sâu sắc đời sống kinh tế – xã hội trên toàn cầu, từ cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 3, chính là cơ sở ra đời của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 (CN 4.0).

Theo GS. Klaus Schwab, Chủ tịch Diễn đàn Kinh tế Thế giới, tác giả cuốn sách “Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư”, CN 4.0 có sự khác biệt rất lớn và toàn diện so với các cuộc cách mạng công nghiệp trước đây. Đó là xu hướng kết hợp giữa các hệ thống ảo và thực thể, Internet kết nối vạn vật (Internet of Things – IoT) và Internet kết nối các hệ thống (Internet of Systems – IoS).

Đặc trưng của CN 4.0 là hệ thống sản xuất thực – ảo (Cyber Physical Systems – CPS), trong đó các “sản phẩm thông minh” gắn đầy cảm biến báo cho máy móc biết chúng cần được xử lý như thế nào, các quy trình có quyền “tự trị” trong một hệ thống mô-đun phân cấp, các thiết bị nhúng thông minh làm việc với nhau thông qua mạng không dây hoặc “đám mây”. Nói một cách ngắn gọn thì viễn cảnh các nhà máy thông minh trong đó các máy móc được kết nối Internet và liên kết với nhau qua một hệ thống có thể tự hình dung toàn bộ quy trình sản xuất rồi đưa ra quyết định, có vẻ sẽ không còn xa xôi nữa.

CN 4.0 là mảnh đất nảy sinh những công nghệ mới như công nghệ na-nô, in 3D, công nghệ sinh học phân tử, công nghệ di truyền, công nghệ của trí tuệ nhân tạo, internet của vạn vật… Những công nghệ này có tiềm năng kết nối hàng tỷ người trên thế giới, gia tăng đáng kể hiệu quả hoạt động cho các tổ chức, doanh nghiệp, tái tạo các nguồn tài nguyên thiên nhiên hay thậm chí khôi phục lại những tổn thất mà các cuộc cách mạng công nghiệp trước gây ra. Vì vậy, chúng sẽ tác động to lớn đến mọi luật lệ, mọi nền kinh tế, mọi ngành công nghiệp, thậm chí thách thức ý niệm của chúng ta về vai trò thực sự của con người.

Thế giới nắm bắt CN 4.0 như thế nào?

CN 4.0 đồng nghĩa với tự động hóa hơn nửa môi trường sản xuất, tạo nên các sản phẩm phong phú hơn với giá thành thấp hơn, đem lại lợi ích cho các bên liên quan. Việc số hóa và nối mạng sản phẩm và dịch vụ hứa hẹn cho phép các công ty cung cấp các dịch vụ mới cho khách hàng và mang lại doanh thu đáng kể.

Các công ty có cơ hội đưa nhà máy sản xuất về lại nước mình, giành lại công việc từ các nước có giá nhân công thấp như Trung Quốc (vốn được mệnh danh là “công xưởng của thế giới”). Chẳng hạn, hãng giày Adidas, sau hai thập kỷ không sản xuất tại Đức vì giá nhân công đắt đỏ, hiện đang xây dựng nhà máy ở miền Nam nước này, với thành phần lao động chủ yếu là robot. Đối thủ của họ là Nike cũng đang xây dựng một nhà máy hầu như hoàn toàn tự động tại bang Atlanta (Mỹ). Đó là lý do tại sao CN 4.0 đang được chính phủ các nước phương Tây, đặc biệt là Đức, Mỹ và Anh quan tâm.

Năm ngoái, McDonald’s công bố sẽ xây mới thêm 25.000 nhà hàng hoạt động hầu như bằng robot. Tháng 5.2016, Foxconn cũng tuyên bố sẽ cắt giảm 60.000 nhân công và thay thế bằng robot. Tháng 11.2015, Ngân hàng Anh Quốc đưa ra một dự báo còn đáng lo ngại hơn là sẽ có khoảng 95 triệu lao động truyền thống bị mất việc trong vòng 10-20 năm tới tại riêng Mỹ và Anh, tương đương 50% lực lượng lao động tại hai nước này.

Công nghệ robot đã thâm nhập vào nhiều lĩnh vực của đời sống và sản xuất. Hầu như robot đã thay thế con người trong dây chuyền lắp ráp sản xuất ô tô, trong nhiều công đoạn của các dây chuyền sản xuất thuốc chữa bệnh, tham gia các quá trình tự động hóa trong nhà máy cũng như trên đồng ruộng, chăm sóc người bệnh…

Trong thế giới mới pha trộn không gian ảo và thực, con người sẽ làm quen với việc cùng robot làm việc. Infineon Technologies đang thử nghiệm sản xuất cộng tác, để robot và người cùng làm việc tại các nhà máy ở Dresden (Đức) và Villach (Áo). Còn tại nhà máy Spartanburg của BMW ở South Carolina (Mỹ), các robot cộng tác đã làm việc bên cạnh công nhân trên dây chuyền lắp ráp mà không hề có một hàng rào cách ly nào.

Đức đặc biệt chú trọng đến CN 4.0 vì ngành sản xuất là xương sống của nền kinh tế nước này. Các công ty công nghiệp Đức như hãng sản xuất ô tô BMW và nhà sản xuất bán dẫn Infineon Technologies vừa đề cập đang đẩy mạnh đầu tư cho công nghệ để đón đầu cuộc cách mạng công nghiệp mới. Khảo sát của Strategy & và PwC với 235 công ty công nghiệp có trụ sở tại Đức hồi tháng 10.2014 cho thấy, công nghệ CN 4.0 chiếm hơn 50% số vốn đầu tư hoạch định cho giai đoạn 2015-2020, tức là có thể lên đến 40 tỷ EUR mỗi năm. Cũng theo khảo sát này, 85% công ty kỳ vọng sẽ thực hiện công nghệ CN 4.0 ở tất cả các khâu quan trọng vào năm 2020.

Cùng với quá trình phát triển của cảm biến và trí tuệ nhân tạo, khả năng của các phương tiện tự hành cũng được cải thiện với tốc độ nhanh chóng. Người ta dự báo trong khoảng mười năm tới, 10% xe chạy trên đường ở Mỹ sẽ là xe không người lái, 5% sản phẩm tiêu dùng được sản xuất bằng công nghệ in 3D, và chiếc ô tô đầu tiên sẽ ra đời bằng công nghệ in 3D.

Cơ hội và thách thức cho Việt Nam

Không phải vô cớ mà gần đây CN 4.0 được nhắc đến trong nhiều văn bản của Nhà nước và phát biểu của một số quan chức. CN 4.0 cũng chiếm vị trí quan trọng của một trong sáu nhiệm vụ trọng tâm của ngành Công thương trong năm 2017. Bởi vì, CN 4.0 đang xảy ra rầm rộ và là bước phát triển tất yếu mà nếu chậm chân, VN sẽ lại “lỡ một chuyến tàu lớn”.

Chiến lược phát triển công nghiệp của VN trong hơn ba thập kỷ qua, thể hiện rõ ở ba chương trình kinh tế lớn là lương thực – thực phẩm, hàng tiêu dùng và hàng xuất khẩu, có vẻ như sẽ không còn phù hợp với bối cảnh của CN 4.0. Một số ngành sản xuất ở VN dựa vào tài nguyên như dầu khí, than đá, quặng, nhiệt điện đang mất dần tính cạnh tranh do sức ép của CN 4.0. Khi robot và tự động hóa lên ngôi, hàng triệu người sẽ rơi vào cảnh thất nghiệp, đặc biệt là những nhân công trong ngành vận tải, logistics, kế toán, môi giới bất động sản hay bảo hiểm.

Thực ra, CN 4.0 đang ở giai đoạn đầu, nên các nước gần như “bình đẳng” về cơ hội khi bắt đầu tiếp cận cuộc cách mạng này. Một nước đang phát triển như VN có thể đi thẳng vào nghiên cứu, ứng dụng hoặc thu hút đầu tư công nghệ mới do các công nghệ này không phụ thuộc vào công nghệ cũ, từ đó có thể rút ngắn khoảng cách phát triển. Hơn nữa, mặc dù VN đang có mức thu nhập trung bình, vẫn có một số lĩnh vực người dân được thụ hưởng những thành tựu khoa học – công nghệ hiện đại, như việc sử dụng điện thoại thông minh và kết nối mạng Internet khá phổ biến và tăng trưởng nhanh.

Để nắm bắt cơ hội và thích ứng với xu thế phát triển của CN 4.0, Chính phủ cần thiết kế ngay các chương trình mục tiêu công nghiệp phù hợp để tiếp thu những công nghệ mới, xây dựng các chính sách dựa trên cách tiếp cận mới về xu hướng thay đổi khoa học – công nghệ đang diễn ra. Mặt khác, các cơ sở đào tạo nghề và đại học sẽ gặp khó khăn rất lớn trong việc cung ứng nguồn nhân lực cho thị trường lao động khó dự đoán và thay đổi chóng mặt, nếu không kịp thời thay đổi cách tiếp cận giáo dục, phát triển năng lực sáng tạo và kỹ năng khởi nghiệp của người học. Trong bối cảnh cách mạng CN 4.0 đang ập tới như đã phân tích ở trên, đã đến lúc giới đại học buộc phải lựa chọn thay đổi triệt để nếu không muốn trở thành “kẻ bên lề”.

Các công ty nội địa cũng đang đứng trước thách thức phải linh động điều chỉnh sản phẩm theo nhu cầu người tiêu dùng, tích hợp các công nghệ tiên tiến, hợp lý hóa quy trình sản xuất, giảm thời gian giao hàng, rút ngắn vòng đời sản phẩm, tăng khả năng cạnh tranh. Để phát triển, lãnh đạo các tổ chức kinh doanh sẽ phải chủ động đưa tư duy của mình thoát khỏi lối mòn với những ý tưởng, những hệ thống họ thậm chí chưa bao giờ nghĩ tới. Họ cũng sẽ phải đặt câu hỏi về mọi thứ, từ việc suy nghĩ lại các chiến lược, các mô hình kinh doanh cho đến các quyết định đầu tư vào đào tạo nhân lực hay các hoạt động nghiên cứu phát triển.

Theo: Vietnam Logistics Review.

Những ngày đầu Xuân Đinh Dậu này, ngành dịch vụ logistics Việt Nam đón một tin vui là Chính phủ đã ban hành Nghị định số 160/2016/NĐ-CP, ngày 29.11.2016 về điều kiện kinh doanh vận tải biển, kinh doanh dịch vụ đại lý tàu biển và dịch vụ lai dắt tàu biển. Nghị định này sẽ có hiệu lực từ ngày 01.7.2017 và thay thế cho Nghị định số 30/2014/NĐ-CP, ngày 14.4.2014 của Chính phủ về điều kiện kinh doanh dịch vụ vận tải biển và dịch vụ hỗ trợ vận tải biển. 

Mục đích của Nghị định số 160/2016/NĐ-CP ra đời nhằm quy định chi tiết những điều khoản có liên quan của Bộ luật Hàng hải Việt Nam, 2015, có hiệu lực từ ngày 01.7.2017. Luật Đầu tư, 2014, có hiệu lực từ ngày 01.7.2015 quy định vận tải biển là một ngành kinh doanh có điều kiện. Vì vậy, Nghị định đã quy định rõ ràng hơn các điều kiện kinh doanh về tổ chức bộ máy, về tài chính và về nhân lực so với Nghị định 30/2014/NĐ-CP và phù hợp với tiến trình hội nhập ngày càng sâu rộng của nước ta khi thực hiện đầy đủ các cam kết của Việt Nam về dịch vụ vận tải biển trong ASEAN và WTO, tiến tới thực hiện các cam kết trong TPP và các FTA thế hệ mới. Từ đây, sẽ tạo ra một môi trường pháp lý minh bạch và bình đẳng cho các doanh nghiệp (DN) kinh doanh dịch vụ vận tải biển trong nước cũng như nước ngoài tại Việt Nam (VN).

1. Về điều kiện kinh doanh vận tải biển:

Nghị định nêu rõ điều kiện đối với DN VN kinh doanh vận tải biển quốc tế và kinh doanh vận tải nội địa, điều kiện đối với tổ chức nước ngoài tham gia vận chuyển nội địa bằng tàu thuyền mang cờ quốc tịch VN.

Các điều kiện về tổ chức bộ máy đối với DN VN kinh doanh vận tải biển quốc tế phải có bộ phận quản lý an toàn và an ninh hàng hải theo ISM Code và bộ phận quản lý hoạt động kinh doanh, khai thác vận tải biển, bộ phận thực hiện công tác pháp chế. Điều kiện về tài chính phải có bảo lãnh của tổ chức tín dụng hoặc chi nhánh ngân hàng nước ngoài để đảm bảo nghĩa vụ của chủ tàu đối với thuyền viên với mức bảo lãnh tối thiểu là 5 tỷ đồng VN. Điều kiện này tạo thuận lợi hơn cho DN so với điều kiện quy định trong Nghị định 30/2014/NĐ-CP đòi hỏi “Có vốn hoặc tài sản tối thiểu tương đương 20 tỷ đồng nếu kinh doanh vận tải biển quốc tế và 5 tỷ đồng nếu kinh doanh vận tải biển nội địa”. Điều kiện về tàu thuyền phải có tối thiểu một tàu biển phù hợp về quy chuẩn kỹ thuật. Qua đó nâng cao chất lượng kinh doanh và phục vụ của DN. Điều kiện về nhân lực cũng được quy định rõ hơn về yêu cầu cho mỗi bộ phận quản lý, kinh doanh của DN và thuyền viên hoạt động trên tàu biển.

Điều kiện đối với DN kinh doanh vận tải biển nội địa yêu cầu phải có bộ phận quản lý hoạt động kinh doanh, khai thác vận tải biển. Điều kiện về tài chính phải có bảo lãnh của tổ chức tín dụng hoặc chi nhánh ngân hàng nước ngoài để đảm bảo nghĩa vụ của chủ tàu đối với thuyền viên với mức bảo lãnh tối thiểu là 500 triệu VNĐ. Điều kiện tàu thuyền phải có tối thiểu một tàu biển phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật. Nghị định cũng quy định rõ ràng điều kiện về nhân lực làm việc trên bờ và thuyền viên.

Thủ tục cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh vận tải biển, cấp lại Giấy chứng nhận, thu hồi Giấy chứng nhận cũng được nêu rõ và đơn giản hơn theo hướng tạo thuận lợi cho DN.

2. Về điều kiện kinh doanh dịch vụ đại lý tàu biển:

Nghị định vẫn giữ quy định trường hợp DN có vốn đầu tư nước ngoài kinh doanh dịch vụ đại lý tàu biển, tỷ lệ phần vốn góp của nhà đầu tư nước ngoài không vượt quá 49% vốn điều lệ của DN. Nghị định quy định nhân viên đại lý tàu biển phải là công dân VN và được cơ quan có thẩm quyền cấp chứng chỉ chuyên môn về đại lý tàu biển. Đây là điểm cần được chú ý.

3. Về điều kiện kinh doanh dịch vụ lai dắt tàu biển tại VN:

Trường hợp DN có vốn đầu tư nước ngoài kinh doanh dịch vụ lai dắt tàu biển, tỷ lệ phần vốn góp của nhà đầu tư nước ngoài không vượt quá 49% vốn điều lệ của DN. DN kinh doanh phải có tối thiểu một tàu lai dắt và thuyền viên làm việc trên tàu phải là thuyền viên VN. Nghị định lần này quy định rõ điều kiện cho phép tổ chức nước ngoài sử dụng tàu biển mang cờ quốc tịch nước ngoài để kinh doanh dịch vụ lai dắt tàu biển tại VN khi tàu lai dắt mang quốc tịch VN không đáp ứng đủ điều kiện theo quy định. Nghị định cũng quy định về điều kiện an toàn, an ninh hàng hải và bảo vệ môi trường, thuyền viên phải có chứng chỉ chuyên môn, phải ký hợp đồng lai dắt và tổ chức nước ngoài phải có chi nhánh hoặc văn phòng đại diện hoặc DN lai dắt VN được ủy quyền tại VN.

Rõ ràng là các DN kinh doanh dịch vụ vận tải biển trong nước, các DN kinh doanh dịch vụ logistics và các nhà đầu tư nước ngoài rất phấn khởi đón nhận Nghị định này của Chính phủ VN.

Sáng 16.01.2017, Cục Hải quan Đồng Nai (HQĐN) đã làm lễ tổng kết hoạt động thu ngân sách trong năm 2016 với kết quả vượt chỉ tiêu 11,7%.

Trong năm 2016, Cục HQĐN đã có những chỉ đạo kịp thời và đưa ra những giải pháp thiết thực, cùng với sự nỗ lực đoàn kết một lòng của toàn thể 395 cán bộ, công chức, nhân viên của đơn vị; nhìn chung đơn vị đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao với kết quả thu ngân sách vượt chỉ tiêu pháp lệnh 11,7% và đạt chỉ tiêu phấn đấu, và đạt mức 16.200 tỷ đồng so với chỉ tiêu được giao là 14.500 tỷ đồng.

 Ông Lê Văn Danh – Cục trưởng Cục HQĐN nhận bằng khen của Bộ Tài chính

Theo đó, Số lượng doanh nghiệp làm thủ tục HQ tăng 11%, kim ngạch hàng hóa XNK tăng 9% so với cùng kỳ và lần đầu tiên vượt mức 30 tỉ USD, số lượng tờ khai HQ vượt mức 1 triệu tờ khai. Hệ thống thông quan tự động tờ khai ổn định, không xảy ra sự cố. Nâng cao hiệu quả công tác hỗ trợ doanh nghiệp qua các kỳ Hội nghị đối thoại, thực hiện kết nối HQ – DN qua hệ thống dữ liệu điện tử, tiếp tục đẩy mạnh công tác cải cách thủ tục hành chính và rút ngắn thời gian thông quan hàng hóa theo Nghị quyết 19/2016/NQ-CP ngày 26/04/2016 của Chính phủ. Công tác Đảng, đoàn thể, công tác chăm lo đời sống công chức, người lao động phát huy hiệu quả. Nội bộ đoàn kết, xây dựng cơ quan ổn định, phát triển, phấn đấu hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao.

Công tác hỗ trợ doanh nghiệp tiếp tục là hoạt động ưu tiên của Cục Hải quan Đồng Nai qua việc tập trung tối đa nguồn kinh phí đầu tư phương tiện, đầu tư nguồn nhân lực nhằm phục vụ công việc, tạo thuận lợi cho hoạt động XNK trên địa bàn. Chủ động đối thoại, nắm bắt những khó khăn vướng mắc của doanh nghiệp và nhanh chóng hỗ trợ, kiến nghị các cấp ngành tháo gỡ vướng mắc cho doanh nghiệp.

Chương trình công tác năm 2017

Tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hoá Hải quan, tạo thuận lợi cho hoạt động xuất nhập khẩu. Hoàn thành chỉ tiêu thu ngân sách năm 2017 do Bộ Tài chính giao theo Quyết định số 2577/QĐ-BTC ngày 29/11/2016 là 15.200 tỷ đồng. Trong đó: tỉnh Đồng Nai 14.780 tỷ đồng, tỉnh Bình Thuận 420 tỷ đồng.

Ông Nguyễn Quốc Hùng – Phó Chủ tịch UBND Tỉnh Đồng Nai phát biểu ý kiến tại Hội nghị

Tiếp tục vận hành trang website và hoàn thiện hơn các tính năng nhằm đem lại nhiều tiện ích hơn về nội dung và thuận lợi hơn về sử dụng cho người truy cập. Tăng cường mối quan hệ đối tác Hải quan – Doanh nghiệp, đồng hành cùng doanh nghiệp, kịp thời hướng dẫn, xử lý các khó khăn trong hoạt động xuất nhập khẩu của doanh nghiệp với các hoạt động như:

Tổ chức các Hội nghị đối thoại doanh nghiệp theo ngành nghề, quốc gia, vùng lãnh thổ… Tổ chức Hội nghị tập huấn, triển khai các văn bản mới quan trọng: Luật thuế XNK sửa đổi, các văn bản hướng dẫn thi hành… cho cán bộ công chức và doanh nghiệp. Duy trì tuyên truyền chính sách pháp luật trên chuyên mục “Hải quan Đồng Nai đồng hành cùng Doanh nghiệp” trên báo Đồng Nai, báo Bình Thuận, Đài PTTH Đồng Nai, chuyên mục “Tư vấn thủ tục Hải quan” trên Website của HQĐN.

Tập thể cán bộ chủ chốt Cục HQĐN nhận bằng khen của Bộ Tài chính

Tiếp tục phát triển Hệ thống trao đổi thông tin Hải quan – Doanh nghiệp (DNaCustoms-Info) cho các doanh nghiệp XNK nhằm tạo kênh trao đổi thông tin trực tuyến, kịp thời, hiệu quả giữa cơ quan HQ với các doanh nghiệp. Tiếp tục vận hành có hiệu quả hệ thống VNACCS/VCIS góp ý kiến với Tổng cục Hải quan để hệ thống ngày càng hoàn thiện, thuận lợi cho doanh nghiệp, quản lý tốt, chặt chẻ cho cơ quan Hải quan.

Tổ chức thực hiện quy chế kiểm soát nội bộ, quy chế đường dây nóng, quy chế trực ban để nâng cao hiệu quả hoạt động của đơn vị. Nâng cao hiệu quả công tác quản lý rủi ro qua kiểm soát tỷ lệ phân luồng (xanh  ≥ 70%, vàng ≤ 24%,  đỏ ≤ 6%), tăng tỷ lệ phát hiện vi phạm.

Việt nam (VN) có quy mô dân số lớn và bắt đầu bước vào thời kỳ “cơ cấu dân số vàng”. Nền kinh tế VN những năm gần đây có nhiều chuyển biến tốt nhưng tình trạng thất nghiệp và thiếu việc làm vẫn chưa được đẩy lùi và có chiều hướng ngày càng gia tăng.

Tuy kinh tế có tăng trưởng, nhưng tình hình người lao động thiếu việc làm và thất nghiệp vẫn đang là một thách thức lớn, vấn đề nan giải đối với sự phát triển của nền kinh tế đất nước.

Thực trạng thất nghiệp tại VN

Tỷ lệ thất nghiệp Theo Tổng cục thống kê, tỷ lệ thất nghiệp của lao động trong độ tuổi quý I.2016 ước tính là 2,23%, trong đó khu vực thành thị là 2,96%; khu vực nông thôn là 1,87%. Tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên (Từ 15 – 24 tuổi) quý I ước tính là 6,47%, trong đó khu vực thành thị là 9,51%; khu vực nông thôn là 5,35%. Tỷ lệ thất nghiệp của người từ 25 tuổi trở lên quý I là 1,27. Tỷ lệ thiếu việc làm của lao động trong độ tuổi quý I năm nay ước tính là 1,77%, trong đó tỷ lệ thiếu việc làm khu vực thành thị là 0,77%; tỷ lệ thiếu việc làm khu vực nông thôn là 2,25%. Đáng chú ý, nhóm lao động trình độ cao tiếp tục khó khăn khi tìm việc làm, số người thất nghiệp trong độ tuổi lao động có trình độ đại học trở lên là 192,5 nghìn người, chiếm 18,1% tổng số người thất nghiệp. Đặc biệt, thống kê báo cáo cũng ghi nhận tình trạng thất nghiệp của thanh niên tiếp tục là vấn đề cần quan tâm. Số giờ làm việc thực tế bình quân của nhóm “lao động thiếu việc làm” là 22,3 giờ/tuần, chỉ bằng 53% so với lao động cả nước. Nhận định về tình hình, các chuyên gia tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đánh giá, so với các nước trong khu vực VN không phải là một nước có tỷ lệ thất nghiệp cao, tuy nhiên qua số liệu cung cấp, VN cần quan tâm đến chất lượng, năng suất lao động của người lao động hơn nữa để phù hợp với xu hướng phát triển của thị trường lao động.

Tỷ lệ thất nghiệp của lao động trong độ tuổi có xu hướng tăng, cụ thể: Quý IV.2015 là 2,12%, và tỷ lệ thất nghiệp trong độ tuổi quý I.2016 ước tính là 2,23%.

– Thất nghiệp trong độ tuổi lao động Năm 2014, tỷ lệ thất nghiệp (trong độ tuổi lao động) chung là 2,08% thấp hơn so với năm 2015 (1.9%) và thấp hơn quý I.2016 (2,23 %). Tỷ lệ thất nghiệp của thành thị cao gấp 2,3 lần của nông thôn và có xu hướng thu hẹp lại (1,6 lần quý I.2016).

– Thất nghiệp thanh niên Tỷ lệ thất nghiệp thanh niên vẫn còn cao, cho đến quý I.2016 vẫn ở mức cao là 6,47%, đây là thực sự là con số đáng báo động.

– Thiếu việc làm trong độ tuổi lao động.

Trong bảng thống kê được nêu trên thì tỷ lệ thiếu việc làm trong độ tuổi lao động có xu hướng giảm dần qua các năm, cụ thể: từ 2,45% năm 2014 giảm xuống còn 1,77% đầu năm 2016.

Cơ cấu lao động phân theo khu vực kinh tế Nhận thấy có sự phân chia lao động không đồng đều giữa các khu vực kinh tế. Khu vực nông – lâm – ngư nghiệp chiếm khoảng 45% so với các khu vực còn lại. Qua đó cho thấy, tỷ lệ thiếu việc làm ở khu vực nông thôn có xu hướng giảm. Bên cạnh đó, nước ta đang trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, cần phải quan tâm nhiều hơn đến hai khu vực là công nghiệp – xây dựng và dịch vụ để có thể tạo ra nhiều việc làm hơn cho người lao động và góp phần làm giảm tỷ lệ thất nghiệp hiện nay.

Quy mô lực lượng lao động có xu hướng tăng chậm làm giảm áp lực việc làm, trong khi nền kinh tế nước ta đang trong giai đoạn khôi phục nên tỷ lệ thất nghiệp biến động không nhiều. Trong khi lao động thiếu việc làm ở mức cao khoảng 1,3 triệu người trong quý I.2016, vấn đề đáng lưu ý đối với thị trường lao động VN là năng suất lao động thấp. Tình trạng thiếu việc làm, thu nhập giảm sút của người lao động sẽ kéo theo nhiều hệ lụy xã hội nghiêm trọng, nếu không có những giải pháp đối phó hiệu quả sẽ tiềm ẩn nguy cơ bất ổn xã hội, đặc biệt, hiện nay khu vực nông nghiệp, nông thôn không còn là nơi hấp thụ được số lượng người mất việc làm ở thành phố trở về thì nguy cơ bất ổn xã hội càng hiện hữu. Điều này, phần nào được giải thích bởi VN là một nước nông nghiệp, do kinh tế phát triển còn thấp nên mức sống của người dân chưa cao và an sinh xã hội chưa đầy đủ, vì vậy người lao động thường chấp nhận làm bất cứ loại công việc gì, kể cả những công việc có mức thu nhập thấp, bấp bênh, điều kiện làm việc không đảm bảo (việc làm không bền vững) nhằm nuôi sống bản thân và gia đình hơn là thất nghiệp dài để chờ đợi công việc tốt hơn.

Đâu là nguyên nhân?

Thứ nhất, số lượng sinh viên đầu ra mỗi năm quá nhiều. Hiện tại, VN có hơn 500 trường đại học, cao đẳng trong cả nước. Việc mở cửa ồ ạt các trường đại học với chất lượng đầu vào thấp là nguyên nhân dẫn đến tình trạng sinh viên tốt nghiệp mỗi năm tăng vọt.

Thứ hai, thực tế vấn đề việc làm ở VN cũng đang gặp khó khăn. Trong bối cảnh nền kinh tế khủng hoảng, nhiều DN phải cắt giảm lao động như các công ty chứng khoán, công ty xây dựng…, một số DN giải thể, đóng cửa đã làm mất việc của hàng ngàn lao động.

Thứ ba, nguyên nhân xuất phát từ chính nguồn nhân lực được đào tạo nhưng không đáp ứng được yêu cầu công việc. Sinh viên sau khi tốt nghiệp không đủ năng lực, trình độ đảm nhận các vị trí trong DN, khiến các nhà tuyển dụng từ chối hoặc phải đào tạo lại.

Thứ tư, duy trì quá lâu cơ chế quản lý kinh tế tập trung, quan liêu bao cấp cũng là nguyên nhân lớn ảnh hưởng nặng nề đến hiệu quả sử dụng nguồn lao động và kết quả giải quyết công ăn việc làm. Trên tầm vĩ mô chúng ta còn thiếu một hệ thống tương đối các luật lệ chính sách nhằm sử dụng có hiệu quả nguồn lao động và mở mang phát triển việc làm. Ở tầm vĩ mô cơ chế cũ có phần nặng nề hơn. Hàng loạt các quy chế chính sách, các hình thức tổ chức, các chức danh tiêu chuẩn, các biện pháp khuyến khích vật chất và tinh thần, các chế độ, các nề nếp lao động, sản xuất, học tập nghiên cứu khoa học nhằm đề cao tinh thần tận tụy, trách nhiệm với công việc, khuyến khích mạnh mẽ tính chủ động tích cực, sáng tạo của con người còn đang thiếu. Tình trạng tổ chức còn chồng chéo, kém hiệu quả, tình trạng trả công, phân phối bình quân bất hợp lý còn phổ biến làm cho hiệu suất làm việc kém.

Thất nghiệp… những hệ luỵ

Số lượng người thất nghiệp tăng cao là do số lượng các DN giải thể tăng cao, dẫn đến có thêm nhiều lao động mất việc làm, mất thu nhập trong lực lượng lao động, gây ảnh hưởng tới tuổi thọ trung bình và cuộc sống gia đình, đời sống của một số bộ phận trong xã hội.

Ngoài ra, người lao động đã hiểu rõ hơn các chính sách bảo hiểm thất nghiệp, chủ động đăng ký thất nghiệp trong thời gian chờ tìm việc làm mới, làm tăng số lao động đăng ký thất nghiệp. Từ đó, xét theo quan điểm của lý thuyết căng thẳng trong nghiên cứu xã hội học tội phạm, khi con người không tìm thấy những phương tiện hợp pháp để thỏa mãn nhu cầu của mình (như nhu cầu có thu nhập để sống) thì họ buộc phải sử dụng đến các phương tiện phi pháp. Đây chính là một trong những nguy cơ làm gia tăng tội phạm trộm cướp, cờ bạc và các tệ nạn khác trong xã hội. Làm xói mòn nếp sống văn hóa, lành mạnh, phá vỡ các mối quan hệ.

Những đề xuất

Trong thời gian tới, để chủ động hội nhập cộng đồng ASEAN, tham gia hiệp định TPP, thực hiện Hiệp định thương mại tự do song phương Việt Nam – EU, thu hút đầu tư phát triển công nghiệp, nông nghiệp, dịch vụ, du lịch. Chắc chắn quá trình quốc tế hóa và phân công lao động diễn ra ngày càng sâu rộng, sự tùy thuộc lẫn nhau, vừa hợp tác vừa cạnh tranh giữa các nước ngày càng phổ biến. Kinh tế tri thức, công nghệ phát triển mạnh mẽ, chất lượng nguồn nhân lực được coi là yếu tố quyết định thắng lợi trong cạnh tranh kinh tế – xã hội của mỗi quốc gia, đòi hỏi chúng ta phải phát triển nguồn nhân lực ngày càng nâng cao về chất lượng, đủ điều kiện để cạnh tranh trên thị trường lao động trong môi trường hội nhập quốc tế cũng là một trong những khâu đột phá chiến lược trong phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh và cả nước. Sau đây là các giải pháp cơ bản để giải quyết vấn đề việc làm:

Tạo việc làm phải bảo đảm tính bền vững.

Nghiên cứu đổi mới công tác giáo dục và đào tạo cho các bậc học, đáp ứng yêu cầu phát triển của xã hội. Tổ chức có hiệu quả công tác dạy nghề cho lao động nông thôn, tạo điều kiện cho họ tiếp cận tiến bộ khoa học kỹ thuật để vận dụng vào thực tiễn sản xuất, góp phần tạo việc làm, cải thiện thu nhập, nâng cao đời sống. Tăng cường công tác bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ người dân, nhất là đối với người nghèo, đồng bào vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số.

Tiếp tục hoàn thiện thể chế thị trường lao động.

Tạo khung pháp lý phù hợp, bảo đảm đối xử bình đẳng giữa người sử dụng lao động và người lao động. Thực hiện đúng các luật về lao động, tiền lương tối thiểu, bảo hiểm lao động, xuất khẩu lao động, pháp lệnh đình công… Người lao động được quyền hưởng lương đúng với số lượng và chất lượng lao động họ đã bỏ ra, phải được bảo đảm về chỗ ở và những điều kiện môi trường lao động, an sinh khác theo đúng luật pháp.

Phát triển mạnh khu vực dân doanh.

Trước hết là phát triển các DN vừa và nhỏ để nhanh tạo ra việc làm và khả năng thu hút lao động vào sản xuất; phấn đấu đạt tỷ lệ trên 200 người dân có một DN; phát triển kinh tế trang trại, hợp tác xã trong nông nghiệp, đặc biệt coi trọng phát triển kinh tế dịch vụ, công nghiệp chế biến nông sản, khôi phục và phát triển các làng nghề thủ công mỹ nghệ sản xuất sản phẩm cho tiêu dùng trong nước và xuất khẩu, tạo điều kiện thúc đẩy thị trường lao động trong nông nghiệp và thị trường xuất khẩu lao động ngày càng phát triển cao hơn nữa.

Nhà nước cùng các DN quan tâm đào tạo công nhân có trình độ cao.

Trình độ lành nghề, trình độ văn hoá đối với lao động trẻ, khoẻ, nhất là ở khu vực nông thôn để cung ứng cho các vùng kinh tế trọng điểm, các khu công nghiệp, khu du lịch, dịch vụ và xuất khẩu lao động.

Mở rộng và phát triển thị trường lao động ngoài nước khi thế mạnh của lao động nước ta về số lượng đông và trẻ. Tập trung đào tạo ngoại ngữ, pháp luật cho lao động xuất khẩu, nhất là thanh niên nông thôn để tạo điều kiện cho họ tiếp cận được với thị trường lao động của nhiều nước trên thế giới, đặc biệt là với những nước có trình độ phát triển cao và đang có nhu cầu thu hút lao động.

Mở rộng và nâng cấp hệ thống dạy nghề cho người lao động ở 3 cấp trình độ (sơ cấp nghề, trung cấp nghề và cao đẳng nghề).

Cần mở rộng đào tạo và đào tạo lại số lao động nước ta để có cơ cấu hợp lý ở 3 trình độ như trên. Trong đào tạo và đào tạo lại cần chuyển sang đào tạo theo định hướng đào tạo gắn với sử dụng, gắn với nhu cầu của sản xuất; tạo khả năng cung cấp lao động có chất lượng cao về tay nghề và sức khoẻ tốt, có kỹ thuật, tác phong công nghiệp, có văn hoá… cho thị trường trong nước và ngoài nước.

Tăng cường kết nối cung – cầu lao động.

Hoàn thiện hệ thống thông tin thị trường lao động thông qua việc xây dựng cơ sở dữ liệu về thị trường lao động (cở sở dữ liệu cung – cầu lao động) và củng cố, nâng cao chất lượng của các tổ chức dịch vụ việc làm, nâng tần suất hoạt động của các sàn giao dịch việc làm, nâng cao năng lực của hệ thống dịch vụ việc làm công góp phần quan trọng kết nối cungcầu lao động hiệu quả hơn.

Đa dạng hoá các kênh giao dịch trên thị trường lao động bằng việc thông qua các hệ thống thông tin, quảng cáo, trang tin việc làm trên các báo, đài và tổ chức các hội chợ việc làm để tạo điều kiện cho các quan hệ giao dịch trực tiếp giữa người lao động và người sử dụng lao động ký kết các hợp đồng lao động theo đúng pháp luật.
Xây dựng và hoàn thiện hệ thống thông tin thị trường lao động quốc gia, trước hết ở các vùng kinh tế trọng điểm, các thành phố lớn, các khu vực công nghiệp tập trung, cả xuất khẩu lao động để giúp người lao động tìm kiếm việc làm được thuận lợi nhất.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu cũng như tình hình kinh tế ở VN hiện nay thì chúng ta có thể thấy nhiều vấn đề cần được quan tâm. Song có lẽ vấn đề cấp thiết nhất hiện nay đó là “Việc làm – thất nghiệp”. Như vậy từ những vấn đề được phân tích ở trên, cũng như tình hình thực tế ở VN hiện nay ta có thể thấy được tầm quan trọng của các nhà quản lý cùng những chính sách thích hợp của họ. Cần khuyến khích mọi thành phần kinh tế, mọi công dân, mọi nhà đầu tư mở mang ngành nghề, tạo nhiều việc làm cho người lao động. Mọi công dân đều được tự do ngành nghề, thuê mướn nhân công theo pháp luật. Phát triển dịch vụ việc làm. Tiếp tục phân bố lại dân cư và lao động trên địa bàn cả nước, tăng dân cư trên các địa bàn có tính chất chiến lược và kinh tế, an ninh quốc phòng. Mở rộng kinh tế đối ngoại, đẩy mạnh xuất khẩu lao động. Giảm đáng kể tỷ lệ thất nghiệp ở thành thị và thiếu việc làm ở nông thôn.